مفهوم مرخصی منفی و بازخرید مرخصی در قانون کار
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
- مرخصی استحقاقی در قانون کار چیست؟
- مرخصی منفی چیست و چگونه محاسبه میشود؟
- بازخرید مرخصی چیست و چه زمانی انجام میشود؟
- تفاوتهای کلیدی مرخصی منفی و بازخرید مرخصی
- سوالات متداول در مورد مرخصی کارکنان
مدیریت مرخصی کارکنان یکی از چالشهایی است که تقریباً در تمام سازمانها، از کوچک تا بزرگ، دیده میشود. بسیاری از کارفرمایان و کارمندان دقیقاً نمیدانند «مرخصی منفی» چه معنایی دارد، چرا بعضی وقتها از حقوق کم میشود، یا اینکه «بازخرید مرخصی» دقیقاً در چه شرایطی انجام میگیرد. از طرف دیگر، قانون کار هم در برخی بخشها صریح است و در برخی موارد ـ مثل مرخصی منفی ـ سکوت کرده و همین موضوع باعث بروز اختلاف یا سردرگمی میشود.
اگر شما هم هنگام محاسبه مرخصی کارکنان یا حقوق پایان سال با پرسشهایی مثل «این چند روز را باید کم کنیم یا بخریم؟» مواجه شدهاید، این مطلب دقیقاً برای شماست. در ادامه با مثالهای عددی، قوانین، تفاوتها و نکات مهمی آشنا میشوید که مدیریت مرخصی را برای شما شفاف و بدون ابهام میکند.
برای مدیریت آسان و دقیق حقوق و دستمزد و مرخصی پرسنل، میتوانید با نرمافزار حقوق و دستمزد سایان آشنا شوید.
مرخصی استحقاقی در قانون کار
مرخصی استحقاقی در قانون کار بر اساس ماده ۶۴، سالانه ۲۶ روز کاری (معادل ماهی ۲.۵ روز) تعیین شده است.
طبق ماده ۶۶، کارکنان میتوانند مقدار محدودی از مرخصی استفادهنشده خود را به سال بعد منتقل کنند، اما بیش از ۹ روز قابل انتقال نیست.
این نکات پایهای کمک میکند بهتر بفهمیم «مرخصی منفی» و «بازخرید مرخصی» در چه شرایطی ایجاد میشوند.
مرخصی منفی چیست؟
مرخصی منفی زمانی اتفاق میافتد که کارگر یا کارمند بیش از مقدار مرخصی استحقاقی مجاز خود مرخصی بگیرد.
این موضوع در قانون کار تعریف نشده اما در بسیاری از سازمانها بهصورت عرفی پذیرفته شده است.
مثال ساده از مرخصی منفی
اگر کارمندی در یک سال ۳۰ روز مرخصی بگیرد، در حالی که فقط ۲۶ روز مرخصی استحقاقی دارد:
- ۴ روز مرخصی، مرخصی منفی محسوب میشود
- و معمولاً از حقوق وی کسر خواهد شد
محاسبه مرخصی منفی
به دلیل نبود تعریف قانونی، فرمول ثابتی وجود ندارد، اما معمولاً:
بازخرید مرخصی در پایان همکاری
در زمان تسویه و ترک کار، همه مرخصیهای استفادهنشده بدون محدودیت ۹ روز بازخرید میشوند.
بیمه و مالیات بازخرید مرخصی
- بازخرید مرخصی مشمول بیمه نیست
- اما مشمول مالیات است
تفاوت مرخصی منفی و بازخرید مرخصی
| موضوع | مرخصی منفی | بازخرید مرخصی |
|---|---|---|
| تعریف | برداشتن مرخصی بیش از حد مجاز | دریافت پول در ازای مرخصی باقیمانده |
| مبنای قانونی | ندارد (عرف سازمان) | ماده ۶۶ قانون کار |
| اثر مالی | کسر از حقوق | اضافه شدن مبلغ به حقوق |
| زمان وقوع | هنگام استفاده از مرخصی | پایان سال یا پایان همکاری |
سوالات متداول
آیا مرخصی منفی قانونی است؟
مرخصی منفی در قانون کار پیشبینی نشده و فقط با توافق کارفرما قابل اجرا است.
بازخرید مرخصی در پایان همکاری چگونه انجام میشود؟
در هنگام پایان همکاری، همه روزهای مرخصی استفادهنشده کارگر بدون محدودیت بازخرید میشود.
آیا بازخرید مرخصی شامل بیمه و مالیات است؟
بازخرید مرخصی مشمول بیمه نیست اما مشمول مالیات میشود.
جمعبندی
مرخصی منفی و بازخرید مرخصی از جمله موضوعاتی هستند که با وجود سادگی ظاهری، در عمل باعث ابهام و اختلاف میان کارگر و کارفرما میشوند. مرخصی منفی بیشتر یک عرف سازمانی است و قانون کار بهطور مستقیم آن را تعریف نکرده، در حالی که بازخرید مرخصی پشتوانه قانونی دارد و طبق ماده ۶۶ قابل انجام است. آشنایی با مبانی قانونی، محاسبه درست روزهای مرخصی و ثبت دقیق آنها باعث میشود مدیریت حضور و غیاب کارکنان به شکل منظمتری انجام شود و خطاهای محاسباتی به حداقل برسد.
با استفاده از روشهای استاندارد یا ابزارهای نرمافزاری، میتوان فرایند محاسبه مرخصی را سادهتر کرد و در زمان تسویهحساب یا پایان سال، از بروز اختلاف و سردرگمی جلوگیری نمود.
پیشنهاد میشود برای یادگیری نحوه محاسبه مانده مرخصی کارکنان، مطلب فرمول محاسبه مانده مرخصی را مطالعه کنید.