جدول مرخصی کارگران و انواع آن

آنچه در این مطلب خواهید خواند:

• تعریف مرخصی
• انواع مرخصی در قانون کار
• مرخصی استحقاقی
• مرخصی ساعتی
• مرخصی استعلاجی
• مرخصی عید نوروز
• مرخصی بدون حقوق
• مرخصی ازدواج یا فوت نزدیکان درجه یک
• مرخصی زایمان برای بانوان
• مرخصی مخصوص مادران شیرده
• سؤالات متداول

مرخصی، یکی از حقوق پایه‌ای هر نیروی کار است که هم به حفظ سلامت جسم و روان کارکنان کمک می‌کند و هم به بهبود بهره‌وری سازمان. با این حال، بسیاری از کارگران و کارمندان هنوز نمی‌دانند دقیقاً چه نوع مرخصی‌هایی در قانون کار تعریف شده و نحوه محاسبه آن‌ها چگونه است.

در این مطلب از وب‌سایت هوشکار، به‌صورت جامع و کاربردی تمام انواع مرخصی‌ها را طبق قانون کار بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که هرکدام تحت چه شرایطی قابل استفاده هستند.

برای مدیریت دقیق حضور و غیاب و محاسبه خودکار مرخصی کارکنان، می‌توانید از نرم‌افزار حقوق و دستمزد سایان استفاده کنید که کلیه مرخصی‌ها را مطابق قوانین وزارت کار در سیستم محاسبه می‌کند.

تعریف مرخصی

مرخصی به مدت زمانی گفته می‌شود که کارگر یا کارمند می‌تواند با مجوز کارفرما از محل کار خود غیبت کند، بدون آن‌که رابطه استخدامی او قطع شود.
تعداد روزهای مرخصی، نوع آن و نحوه پرداخت حقوق در طول این مدت، بر اساس مقررات قانون کار و قرارداد کاری میان طرفین مشخص می‌شود.

مرخصی‌ها می‌توانند برای استراحت، درمان، مسائل خانوادگی یا شرایط خاص مانند زایمان در نظر گرفته شوند و هر سازمان موظف است امکان استفاده از آن‌ها را برای کارکنان خود فراهم کند.

انواع مرخصی در قانون کار

مرخصی استحقاقی

مطابق ماده 64 قانون کار، مرخصی استحقاقی هر کارگر 30 روز در سال است که معادل 26 روز کاری و 4 روز جمعه می‌باشد.
این میزان برابر با 2.5 روز مرخصی در هر ماه است. در مشاغل سخت و زیان‌آور، مدت مرخصی ممکن است بر اساس مقررات خاص افزایش یابد.

مرخصی ساعتی

در برخی مواقع، کارکنان به‌جای مرخصی روزانه، تنها برای چند ساعت از کار مرخص می‌شوند. این نوع مرخصی که «مرخصی ساعتی» نام دارد، از مرخصی استحقاقی کسر می‌شود و هر 8 ساعت مرخصی ساعتی معادل یک روز کامل محسوب می‌گردد.

مرخصی استعلاجی

مرخصی استعلاجی زمانی اعطا می‌شود که کارگر به‌دلیل بیماری قادر به انجام کار نباشد. این مرخصی با تأیید پزشک معتمد و کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی، جزء سوابق کاری فرد محسوب می‌شود و حقوق آن توسط بیمه پرداخت می‌گردد.
حداکثر مدت مجاز استفاده از مرخصی استعلاجی 4 ماه است، مگر در بیماری‌های خاص که با تأیید پزشک شورای عالی پزشکی تمدید می‌شود.

مرخصی عید نوروز

روزهای اول تا چهارم فروردین در تقویم رسمی کشور به عنوان تعطیلات عید نوروز شناخته می‌شود. این روزها جزو تعطیلات رسمی هستند و برای همه کارکنان کشور (اعم از کارگر و کارمند) اجباری است و نیازی به درخواست مرخصی ندارد.

مرخصی بدون حقوق

در شرایط خاص مانند ادامه تحصیل، سفر طولانی یا مسائل شخصی، کارگر می‌تواند با موافقت کارفرما از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
طبق ماده 72 قانون کار، این نوع مرخصی باید به‌صورت کتبی بین طرفین توافق شود و می‌تواند حداکثر تا 2 سال ادامه یابد. در این مدت، فرد از حقوق و مزایا برخوردار نخواهد بود.

مرخصی ازدواج یا فوت نزدیکان درجه یک

مطابق ماده 73 قانون کار، کارگران در صورت ازدواج دائم یا فوت بستگان درجه یک (پدر، مادر، همسر، فرزند) حق دارند تا 3 روز مرخصی با حقوق دریافت کنند. این مرخصی جدا از مرخصی استحقاقی بوده و کارفرما موظف است آن را پرداخت کند.

مرخصی زایمان برای بانوان

بانوان شاغل می‌توانند در دوران بارداری از 6 ماه مرخصی زایمان با حقوق استفاده کنند.
پرداخت حقوق و مزایا در این مدت بر عهده سازمان تأمین اجتماعی است و کارفرما موظف است پس از پایان دوره مرخصی، شغل قبلی کارمند را حفظ و امکان بازگشت او را فراهم کند.

مرخصی مخصوص مادران شیرده

بر اساس ماده 6 قانون کار، مادران شیرده می‌توانند تا دو سال پس از تولد فرزند، روزانه یک ساعت مرخصی شیردهی داشته باشند.
این زمان باید در ابتدای یا انتهای ساعات کاری قرار گیرد. اگر مادر دارای چند فرزند شیرخوار باشد، به ازای هر فرزند یک ساعت اضافه تعلق می‌گیرد.

سؤالات متداول درباره مرخصی در قانون کار

آیا کارفرما می‌تواند با درخواست مرخصی مخالفت کند؟

بله، در شرایط خاص کاری و به‌دلیل نیاز فوری سازمان، کارفرما می‌تواند زمان استفاده از مرخصی را تغییر دهد، اما نمی‌تواند کارگر را از اصل حق مرخصی محروم کند.

اگر مرخصی استحقاقی استفاده نشود، چه می‌شود؟

بر اساس ماده 66 قانون کار، حداکثر 9 روز از مرخصی استفاده‌نشده به سال بعد منتقل می‌شود و مازاد آن باید توسط کارفرما به‌صورت نقدی پرداخت گردد.

مرخصی استعلاجی جزو سابقه کار محسوب می‌شود؟

بله. اگر مرخصی با تأیید پزشک معتمد و سازمان تأمین اجتماعی باشد، هم جزو سوابق بیمه‌ای و هم سابقه کاری فرد محسوب می‌شود.

آیا مرخصی ساعتی برای کار پاره‌وقت هم محاسبه می‌شود؟

بله، میزان مرخصی ساعتی متناسب با ساعات کاری فرد در روز تعیین و از سهم مرخصی استحقاقی او کسر می‌شود.

جمع‌بندی

مرخصی یکی از اصلی‌ترین حقوق قانونی کارکنان است که برای حفظ سلامت، بازدهی و تعادل بین زندگی شخصی و شغلی طراحی شده است. آگاهی از انواع مرخصی و نحوه محاسبه آن به شما کمک می‌کند از حقوق خود به‌درستی استفاده کنید و در صورت نیاز از بروز اختلافات کاری جلوگیری نمایید.